اختلالات تیروئید در دوران بارداری
اختلال تیروئید در بارداری چیست؟
اختلال تیروئید در بارداری به دلیل نقش حیاتی هورمون‌های تیروئید در توسعه جنین، به ویژه برای رشد مغز و دستگاه عصبی، باید هرچه سریعتر تشخیص داده شود و در صورت نیاز اقدامات درمانی مناسب صورت بگیرد. درمان به موقع اختلالات تیروئیدی در دوران بارداری نه تنها برای رشد و توسعه بهینه جنین اهمیت ویژه‌ای دارد بلکه برای حفظ سلامت مادر نیز ضروری است. تشخیص دقیق و مدیریت مناسب این شرایط می‌تواند از بروز عوارض جدی هم در مادر و هم در جنین جلوگیری کند و زمینه‌ساز یک دوره بارداری سالم و بی‌خطر باشد.
در دوران بارداری، تغییرات هورمونی تأثیرات قابل توجهی بر روی عملکرد تیروئید دارند. در سه ماهه اول، افزایش سطح هورمون بارداری یا hCG، که به TSH شباهت دارد، ممکن است سبب افزایش تولید هورمون‌های تیروئیدی شود. همچنین، افزایش سطح هورمون استروژن در طول بارداری به تولید پروتئینی کمک می‌کند که انتقال هورمون‌های تیروئیدی در خون را تسهیل می‌بخشد. علاوه بر این، در سه ماهه سوم، اندازه غده تیروئید تا ۳۰ درصد افزایش می‌یابد، که این تغییرات به طور کلی طبیعی هستند.
به دلیل تغییرات یاد شده و شباهت برخی علائم بارداری با نشانه‌های ناهنجاری‌های تیروئیدی مانند خستگی، تشخیص دقیق مشکلات تیروئید در دوران بارداری می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. با توجه به اهمیت حیاتی هورمون‌های تیروئیدی برای رشد مغزی و عملکرد دستگاه عصبی جنین، درک صحیح علائم و شناسایی به موقع خطرات احتمالی برای آغاز درمان مناسب بسیار مهم است.
در سه ماهه اول بارداری، جنین به طور کامل به هورمون‌های تیروئید مادر وابسته است که از طریق جفت به او منتقل می‌شوند. با پایان یافتن این دوره، غده تیروئید جنین شروع به فعالیت و تولید هورمون تیروئید می‌کند. از این نقطه تا پایان بارداری، جنین برای ساخت هورمون تیروئید به ید نیاز دارد، که باید از طریق مادر به او رسانده شود.
اختلالات تیروئید در دوران بارداری به دو دسته اصلی کم کاری و پرکاری تیروئید تقسیم می‌شوند، که در ادامه به تفصیل به بررسی هر یک خواهیم پرداخت.
کم‌کاری تیروئید در بارداری
کم‌کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم در بارداری به معنای کاهش سطح هورمون‌های تیروئیدی (تیروکسین) از حد نرمال است.
زنانی که دارای سابقه شخصی یا خانوادگی از اختلالات تیروئیدی هستند، بیشتر در معرض خطر توسعه این بیماری در طول بارداری قرار دارند.
اگرچه در حین بارداری، آزمایش‌های تیروئیدی به صورت روتین انجام می‌شود، اما دانستن نشانه‌های هشدار دهنده برای اطمینان از انجام بررسی‌های به موقع نیز مهم است.
علائم کم کاری تیروئید در بارداری
برخی از علایم کم‌کاری تیروئید در دوران بارداری با علائم معمول در دوران بارداری مشابهند اما در صورت بروز آن‌ها بهتر است با پزشک خود مشورت کنید:
- خستگی شدید
- احساس سرما
- اختلال در حافظه و تمرکز
- درد و گرفتگی عضلات
- افزایش وزن بیش از حد طبیعی
- مشکلات پوستی در بارداری
- ریزش مو در بارداری
- ورم (به‌ویژه ورم دست و پا)
- یبوست
عوارض کم‌کاری تیروئید در بارداری
هورمون‌های تیروئید برای رشد مغزی و عصبی طبیعی جنین ضروری هستند. جنین‌هایی که در سه ماهه اول به اندازه کافی این هورمون‌ها را دریافت نکنند، ممکن است دچار مشکلات پیشرفته‌ی عصبی شوند. عدم درمان هیپوتیروئیدیسم در دوران بارداری می‌تواند به عوارض جدی منجر شود.
اگر کم‌کاری تیروئید در بارداری درمان نشود، ممکن است منجر به عوارض خطرناکی از جمله موارد زیر منجر شود:
- زایمان زودرس
- پره اکلامپسی (مسمومیت حاملگی همراه با افزایش شدید فشار خون)
- جدا شدن زودرس جفت
- سقط جنین
- وزن کم هنگام تولد
- مرده‌زایی
- کم کاری تیروئید در نوزاد
- عقب ماندگی ذهنی و کاهش ضریب هوشی کودک
- نارسایی قلب (به ندرت)
تشخیص کم‌کاری تیروئید در بارداری
برای تشخیص کم‌کاری تیروئید در بارداری، انجام آزمایش خون برای سنجش سطوح هورمون‌های تیروئیدی شامل TSH، FT4 و FT3 درخواست می‌شود. نتایج این آزمایش‌ها به ارزیابی دقیق عملکرد تیروئید و تعیین نیاز به درمان کمک می‌کنند. تشخیص به موقع اهمیت دارد تا از هرگونه تأثیر منفی بر روی سلامت مادر و رشد جنین جلوگیری شود.
درمان کم‌کاری تیروئید در بارداری
درمان کم‌کاری تیروئید در دوران بارداری معمولاً با استفاده از لووتیروکسین، یک هورمون مصنوعی، صورت می‌گیرد که جایگزین هورمون تیروئید می‌شود. مصرف این دارو در دوران بارداری نه تنها ایمن است، بلکه برای سلامت شما و جنینتان حیاتی است. دوز دقیق دارو بر اساس نتایج آزمایش‌های خونی و تحت نظر یک متخصص غدد یا متخصص زنان و زایمان تعیین می‌شود. برای زنانی که قبل از بارداری دچار کم‌کاری تیروئید بوده‌اند، ممکن است نیاز به افزایش دوز دارو باشد، زیرا بدن در طول بارداری به میزان بیشتری از هورمون‌های تیروئیدی نیاز دارد.
مراقبت‌های دوران بارداری باید شامل بررسی‌های منظم هورمون‌های تیروئیدی هر شش تا هشت هفته باشد تا اطمینان حاصل شود که دوز دارویی لووتیروکسین همچنان مناسب است. این کنترل‌های منظم اطمینان می‌دهد که میزان هورمون تیروئید در سطح ایده‌آل حفظ شود تا از رشد و توسعه طبیعی جنین پشتیبانی کند.
علاوه بر درمان دارویی، تغذیه مناسب نیز برای کنترل کم‌کاری تیروئید در بارداری حیاتی است. یُد یک ماده مغذی کلیدی برای تولید هورمون‌های تیروئید است و زنان باردار باید مطمئن شوند که مقدار کافی یُد دریافت می‌کنند. منابع غنی از یُد شامل غذاهای دریایی، نمک یددار، تخم مرغ، گوشت و مرغ است. همچنین توصیه می شود که زنان برای بهبود عملکرد تیروئیدشان، از مولتی ویتامین های دوره بارداری استفاده کنند.
در نهایت، مدیریت دقیق کم‌کاری تیروئید در دوران بارداری با هدف ارتقاء سلامتی مادر و جنین، نیازمند یک رویکرد جامع شامل درمان دارویی، نظارت دقیق بر سطح هورمون‌ها و رژیم غذایی مناسب است. اطمینان از دریافت مقادیر کافی از مواد مغذی حیاتی و داشتن یک برنامه درمانی مناسب، کلید موفقیت در مدیریت این شرایط است.
پرکاری تیروئید در بارداری
اختلال پرکاری تیروئید در دوران بارداری به اختلالی اطلاق می‌گردد که فعالیت زیاد غده‌ی تیروئید باعث تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی می‌شود. بر اساس اطلاعات ارائه شده توسط مؤسسه ملی بهداشت، در میان هر 500 زن باردار، یک نفر از پرکاری تیروئید رنج می‌برد.
پرکاری تیروئید در دوران بارداری می‌تواند موجب افزایش ضربان قلب، لرزش دست‌ها، کاهش وزن علی‌رغم افزایش اشتها، احساس گرما، تعریق بیش از حد، خستگی و ضعف عضلانی و اضطراب یا بی‌قراری باشد. پرکاری تیروئید در بارداری به ندرت می‌تواند با تهوع و استفراغ شدید بارداری (Hyperemesis Gravidarum)مرتبط باشد، زیرا هر دو حالت با افزایش سطح هورمون بارداری یعنی (hCG) ایجاد می‌شوند. اگر شما تهوع و استفراغ بارداری را تجربه کردید که مرتبط با پرکاری تیروئید باشد، به احتمال زیاد به همراه کاهش سطوح هورمون hCG، این مشکلات نیز با ورود به سه‌ماهه‌ی دوم ناپدید خواهند شد.
این علائم به دلیل افزایش بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی در بدن رخ می‌دهند و می‌توانند بر سلامت مادر و جنین تأثیر بگذارند. تشخیص به موقع و درمان مناسب پرکاری تیروئید در دوران بارداری برای جلوگیری از عوارض احتمالی برای هر دو ضروری است. بنابراین، در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مشورت با پزشک تخصصی برای ارزیابی دقیق و اقدامات درمانی مناسب اهمیت دارد.
علایم هشداردهنده‌ی ابتلا به پرکاری تیروئید در بارداری
اگر یکی از موارد زیر را مشاهده کردید، با پزشک خود در میان بگذارید:
- ضربان قلب افزایش‌یافته
- خستگی
- زود عصبی شدن و آستانه پایین در تحریک پذیری عصبی
- تهوع یا استفراغ شدید
- مشکلات خواب
- کاهش وزن یا افزایش وزن کمتر از حد معمول بارداری
- تعریق بیش از حد و احساس گرما
- لرزش دست
عوارض پرکاری تیروئید در بارداری
پرکاری غده تیروئید در دوران بارداری در صورت عدم درمان می‌تواند عوارض جدی برای شما و جنینتان ایجاد کند، از جمله:
- نارسایی احتقانی قلب
- پره اکلامپسی
- سقط جنین
- زایمان زودرس
- وزن کم هنگام تولد
- طوفان تیروئید یا وخیم تر شدن شدید علائم بیماری تیروئید
تشخیص پرکاری تیروئید در بارداری
برای تشخیص پرکاری غده تیروئید در بارداری نیز انجام آزمایش خون برای سنجش سطوح هورمون‌های تیروئیدی شامل TSH، FT4، و FT3 درخواست می‌شود. این آزمایش‌ها به ارزیابی دقیق عملکرد تیروئید و تعیین نیاز به درمان کمک می‌کنند.
درمان پرکاری تیروئید در بارداری
درمان پرکاری تیروئید در بارداری شامل استراتژی‌های متفاوتی است که بر اساس شدت بیماری و مرحله بارداری تعیین می‌شود. هدف از درمان کنترل سطح هورمون‌های تیروئید و حفظ سلامت مادر و جنین است. در اینجا خلاصه‌ای از رویکردهای درمانی برای پرکاری تیروئید در دوران بارداری ارائه می‌شود:
مراقبت و نظارت بدون درمان فعال
اگر پرکاری تیروئید شما خفیف باشد که علائم کمی دارد و بر سلامت بارداری تأثیر نمی‌گذارد، ممکن است پزشک ترجیح دهد که فقط وضعیت را تحت نظر داشته باشد بدون اینکه درمان دارویی خاصی را تجویز کند.
درمان‌های دارویی پرکاری تیروئید
در موارد متوسط تا شدید پرکاری تیروئید، استفاده از داروهای ضد تیروئید مانند پروپیل‌تیوراسیل (PTU) و متی‌مازول می‌تواند مفید باشد. PTU معمولاً در سه‌ماهه اول ترجیح داده می‌شود، زیرا خطر کمتری برای جنین دارد. با توجه به اینکه احتمال سمیت کبدی این دارو زیاد است پزشک ممکن است پس از سه‌ماهه‌ی اول، دارویتان را در صورت لزوم به داروی متی‌مازول (با نام‌های تجاری Tapazole و Northyx) تغییر دهد.
درمان جراحی پرکاری تیروئید
در موارد بسیار نادر که پرکاری تیروئید به داروهای ضد تیروئید پاسخ نمی‌دهد یا اگر عوارض جانبی شدیدی از داروها تجربه می‌شود، جراحی برای برداشتن بخشی از غده تیروئید ممکن است مورد نیاز باشد.
نکات تکمیلی در مورد درمان پرکاری تیروئید
زنان باردار مبتلا به پرکاری تیروئید باید به‌طور مرتب تحت نظارت پزشکی قرار گیرند تا اطمینان حاصل شود که سطح هورمون‌های تیروئید در محدوده ایمنی برای هر دو مادر و جنین قرار دارد.
درمان پرکاری تیروئید در بارداری نیازمند یک تعادل دقیق بین مدیریت بیماری و حفظ سلامت بارداری است. همکاری نزدیک با یک پزشک متخصص در زمینه بارداری و غدد درون‌ریز اهمیت زیادی دارد تا بهترین نتیجه برای مادر و جنین حاصل شود.
سوالات پرتکرار در مورد عملکرد غده تیروئید و اختلالات تیروئید
قبلا سابقه بیماری تیروئید داشته‌ام. آیا لازم است پزشک خود را مطلع کنم؟
نیاز بدن به هورمون تیروئید در طول دوران بارداری دائماً تغییر می‌کند. بنابراین، اگر پیش از این تجربه بیماری‌های تیروئید را داشته‌اید یا اکنون تحت درمان با داروهای تیروئید هستید، حائز اهمیت است که پزشکتان از این وضعیت آگاه باشد چرا که احتمالاً نیاز به تنظیم دوز دارویی شما وجود دارد. خوشبختانه، با استفاده از دارو، اختلالات تیروئیدی در دوران بارداری قابل درمان هستند و می‌توان خطرات احتمالی را برای شما و جنین به حداقل رساند. در صورت بروز این اختلالات، نیازی به نگرانی نیست؛ فقط باید درمان خود را با دقت دنبال کنید تا از یک بارداری سالم و تولد نوزادی سالم بهره‌مند شوید.
آیا علائم اختلالات تیروئید مشابه افسردگی پس از زایمان است؟
پس از زایمان، بسیاری از علایم اختلالات تیروئیدی ممکن است شبیه به نشانه‌های افسردگی پس از زایمان (PPD) باشند. در نتیجه، اگر پس از زایمان علایم افسردگی را تجربه کردید، مهم است که به پزشک خود اطلاع دهید تا با تشخیص به موقع درمان لازم را دریافت نمایید.
آیا می‌توان داروهای تنظیم‌کننده تیروئید را در دوران شیردهی مصرف کرد؟
بله، مصرف داروهای تنظیم‌کننده تیروئید در دوران شیردهی مشکلی ایجاد نمی‌کند و بلامانع است.
میزان نرمال تیروئید در بارداری چقدر است؟
سطح نرمال تیروئید در دوران بارداری باید در محدوده خاصی باشد: در سه ماهه اول، TSH باید ۲.۵ یا کمتر و در سه ماهه دوم و سوم، ۳ یا کمتر باشد.
از کجا بفهمم که نوزادم به کم کاری تیروئید مبتلاست؟
نوزادانی که با کم‌کاری تیروئید متولد می‌شوند دارای علائم خواب‌آلودگی مفرط، زردی و یرقان، پف‌کردگی صورت، شکم بزرگ و برآمده و فتق نافی هستند. نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید بدن شلی دارند و ممکن است ساعت ها بخوابند.
غربالگری کودک مبتلا به کم کاری تیروئید چگونه است؟
غربالگری نوزادان از بدو تولد تا ۵ روز اول، برای عملکرد تیروئید، با چند قطره خون از پاشنه پای آن ها انجام می‌شود.
آیا اختلالات تیروئید می‌تواند موجب نازایی شود؟
بله، هم کم‌کاری و هم پرکاری تیروئید می‌توانند موجب ناتوانی زنان در تخمک‌گذاری و نازایی آنان شوند.
دیدگاهتان را بنویسید