سرطان پستان و غربالگری آن

سرطان پستان، شایع‌ترین سرطان در زنان

سرطان پستان یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌ها و دومین علت مرگ و میر ناشی از سرطان در میان زنان است. این نوع سرطان به دلیل رشد و تقسیم غیرقابل کنترل و نامنظم سلول‌های خودی در بافت‌های پستان، به‌ویژه در مجاری شیری (Ductal Carcinoma) یا غدد (Lobular Carcinoma) ایجاد می‌شود. این سلول‌های غیرطبیعی به مرور زمان تبدیل به غدد کوچک و ریزی می‌شوند که با گسترش بیشتر، می‌توانند به غدد سرطانی بزرگ‌تر تبدیل شده و قسمت‌های دیگر بدن را نیز درگیر کنند.

تشخیص به موقع سرطان پستان از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر این بیماری در مراحل اولیه شناسایی شود، شانس درمان موفقیت‌آمیز به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد. اما اگر سرطان به موقع تشخیص داده نشود، احتمال پیشرفت بیماری و در نتیجه خطر مرگ و میر بیشتر می‌شود.

یکی از اولین نشانه‌های قابل مشاهده و محسوس سرطان پستان، وجود توده‌ای در بافت پستان است که معمولاً خود فرد می‌تواند آن را حس کند. اهمیت غربالگری در اینجا نمایان می‌شود، زیرا این فرآیند به تشخیص سریع‌تر و در مراحل اولیه بیماری کمک می‌کند.

روش‌های غربالگری امروزه این امکان را فراهم کرده‌اند که سرطان پستان در مراحل اولیه و حتی زمانی که فرد هیچ علائمی ندارد، قابل تشخیص باشد. این تشخیص زودرس به‌طور قابل توجهی شانس درمان موفقیت‌آمیز را افزایش می‌دهد و از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند.

در ادامه، به بررسی دقیق‌تر روش‌های پیشگیری، علائم، روش‌های تشخیص و درمان سرطان پستان می‌پردازیم تا آگاهی بیشتری در مورد این بیماری مهم فراهم شود.

پیشگیری از سرطان پستان

پیشگیری از سرطان پستان از طریق تغییرات در سبک زندگی و رعایت برخی اقدامات پیشگیرانه ممکن است به کاهش خطر ابتلا به این بیماری کمک کند. در ادامه به برخی از عوامل مهم در پیشگیری از سرطان پستان اشاره می‌کنیم:

سبک زندگی سالم

• رژیم غذایی سالم: مصرف یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های سالم می‌تواند به حفظ سلامت عمومی بدن کمک کرده و خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش دهد. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که رژیم‌های غذایی پرچرب و پرکالری می‌توانند خطر سرطان پستان را افزایش دهند.
• فعالیت بدنی منظم: ورزش منظم می‌تواند به کاهش وزن اضافی و حفظ وزن مناسب کمک کند که این امر می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش دهد. توصیه می‌شود حداقل 150 دقیقه فعالیت بدنی متوسط یا 75 دقیقه فعالیت شدید در هفته داشته باشید.
• کاهش مصرف الکل: مصرف الکل با افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان همراه است. کاهش مصرف الکل یا پرهیز از آن می‌تواند یکی از راه‌های مؤثر در کاهش این خطر باشد.
• عدم مصرف سیگار: سیگار کشیدن باعث بروز حداقل ۱۵ سرطان مختلف می شود. حهت جلوگیری از بروز سرطان مصرف آن در اسرع وقت بهتر است قطع شود.
• حفظ وزن مناسب: اضافه وزن و چاقی، به‌ویژه پس از یائسگی، می‌تواند خطر سرطان پستان را افزایش دهد. حفظ وزن سالم از طریق تغذیه مناسب و ورزش منظم می‌تواند به پیشگیری از این بیماری کمک کند.
• شیردهی: تغذیه با شیر مادر به مدت یکسال یا بیشتر خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش می دهد.

استفاده از داروهای پیشگیرانه

برای زنانی که در معرض خطر بالای سرطان پستان قرار دارند، مانند کسانی که دارای جهش‌های ژنتیکی مرتبط با سرطان پستان هستند، ممکن است داروهای پیشگیرانه مانند تاموکسیفن یا رالوکسیفن توصیه شوند. این داروها می‌توانند خطر ابتلا به سرطان پستان را در زنانی که در معرض خطر بالایی هستند، کاهش دهند. تصمیم‌گیری در مورد استفاده از این داروها باید تحت نظر پزشک متخصص و با توجه به وضعیت فردی بیمار صورت گیرد.

ماستکتومی پیشگیرانه

برداشتن هر دو سینه قبل از تشخیص سرطان می‌­تواند تا حد زیادی (تا 97٪) خطر ابتلا به سرطان سینه را کاهش دهد. زنانی که تنها در یک پستان سرطان تشخیص داده شده‌اند ممکن است ترجیح دهند برای جلوگیری از دومین مورد سرطان سینه، سینه سالم دیگر را نیز خارج کنند.

برداشتن سینه نمی‌تواند به طور کامل از سرطان سینه جلوگیری کند، زیرا حتی دقیق‌­ترین جراح نیز ممکن است چند سلول پستان را جا بگذارد. سلول­‌های باقی مانده می‌توانند به سلول­‌های سرطانی تبدیل شوند.

مراقبت‌های پیشگیرانه

• غربالگری منظم: انجام ماموگرافی و سایر روش‌های غربالگری به‌طور منظم، به تشخیص زودهنگام سرطان پستان کمک می‌کند. تشخیص زودهنگام، شانس درمان موفقیت‌آمیز را افزایش می‌دهد.
• مشاوره ژنتیک: برای افرادی که در معرض خطر بالای سرطان پستان قرار دارند، مشاوره ژنتیک می‌تواند به شناسایی خطرات کمک کرده و توصیه‌های مناسب برای پیشگیری از بیماری ارائه دهد.

اجتناب از هورمون‌درمانی طولانی‌مدت

استفاده طولانی‌مدت از هورمون‌های جایگزین، مانند استروژن و پروژسترون، به‌ویژه پس از یائسگی، می‌تواند خطر سرطان پستان را افزایش دهد. زنانی که به هر دلیلی نیاز به هورمون‌درمانی دارند، باید با پزشک خود مشورت کنند تا از کمترین دوز ممکن و کوتاه‌ترین مدت استفاده کنند.

علایم سرطان پستان

سرطان پستان یکی از بیماری‌هایی است که در صورت عدم تشخیص به موقع، می‌تواند به سرعت پیشرفت کرده و به دیگر قسمت‌های بدن گسترش یابد. آگاهی از علائم اولیه این بیماری و شناخت افراد پرخطر می‌تواند به تشخیص زودهنگام و در نتیجه درمان موفقیت‌آمیز کمک کند. علائم اولیه سرطان پستان ممکن است شامل تغییرات ظاهری در پستان‌ها مانند قرمزی، خارش، تغییر در شکل و اندازه نوک پستان، و یا وجود توده‌ای در پستان یا زیر بغل باشد. این علائم، حتی اگر دردناک نباشند، باید جدی گرفته شوند و نیاز به بررسی بیشتر توسط پزشک دارند.

• قرمزی و پوسته پوسته شدن نوک پستان و هاله اطراف آن: این حالت ممکن است همراه با خارش باشد و نیاز به بررسی دقیق دارد.
• زخم‌های پوستی: بروز زخم بر روی نوک یا پوست پستان می‌تواند یکی از نشانه‌های اولیه سرطان پستان باشد.
• تغییرات در اندازه و شکل نوک پستان: هرگونه تغییر غیرعادی در اندازه یا شکل نوک پستان باید جدی گرفته شود.
• فرورفتگی در پوست پستان: حتی فرورفتگی‌های کوچک در پوست پستان می‌تواند نشانه‌ای از سرطان باشد و باید توسط پزشک بررسی شود.
• فرورفتگی نوک پستان: اگر فرورفتگی نوک پستان به تازگی ایجاد شده باشد، ممکن است نشانه‌ای از وجود سرطان باشد.
• قرمز و متورم شدن پوست پستان: اگر پوست پستان شبیه به پوست پرتقال شده باشد، این حالت می‌تواند علامتی از وجود سرطان باشد.
• احساس توده در پستان یا زیربغل: وجود توده‌ای که به تازگی در پستان یا زیربغل احساس می‌شود، نیاز به معاینه و ارزیابی فوری دارد.

نکته مهم این است که سرطان پستان در مراحل اولیه معمولاً دردناک نیست و فرد ممکن است هیچ گونه دردی را احساس نکند، که این خود بر اهمیت تشخیص زودهنگام می‌افزاید.

افراد پرخطر سرطان پستان

برخی افراد بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان قرار دارند. این افراد شامل کسانی هستند که:

• سابقه خانوادگی سرطان پستان دارند: داشتن یک یا چند نفر از اعضای خانواده با سابقه ابتلا به سرطان پستان، خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
• جهش‌های ژنتیکی مرتبط با سرطان پستان دارند: برخی از جهش‌های ژنتیکی، مانند BRCA1 و BRCA2، خطر ابتلا به سرطان پستان را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهند.
• در گذشته به سرطان پستان یا سرطان‌های دیگر مبتلا بوده‌اند: زنانی که قبلاً به سرطان پستان یا سایر سرطان‌ها مبتلا بوده‌اند، در معرض خطر بیشتری برای بازگشت بیماری قرار دارند.

برای این افراد، توصیه می‌شود که از سن 30 یا 40 سالگی به صورت منظم غربالگری‌های سرطان پستان را انجام دهند تا در صورت وجود هرگونه تغییرات مشکوک، سریعاً تشخیص و درمان مناسب انجام شود.

غربالگری سرطان پستان

غربالگری سرطان پستان یکی از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه است که می‌تواند به تشخیص زودهنگام این بیماری کمک کند و در نتیجه شانس درمان موفقیت‌آمیز را افزایش دهد. برای غربالگری سرطان پستان چند روش مختلف وجود دارد که هر کدام به‌طور خاص برای شرایط و افراد مختلف مناسب هستند.

معاینه بالینی پستان

اولین مرحله در غربالگری سرطان پستان، معاینه بالینی پستان است که شامل دو بخش می‌شود:

1. معاینه توسط خود فرد: در این مرحله، فرد به‌طور منظم پستان‌های خود را از نظر شکل ظاهری، قوام و وجود هرگونه توده یا تغییر غیرطبیعی بررسی می‌کند. این معاینه باید به‌صورت ماهانه انجام شود تا هرگونه تغییرات غیرعادی به سرعت تشخیص داده شود.
2. معاینه توسط پزشک: در این مرحله، پزشک با مشاهده و معاینه دقیق، پستان‌ها و زیربغل فرد را به لحاظ وجود هرگونه مساله غیرعادی مانند توده‌ها یا تغییرات پوستی بررسی می‌کند. این معاینه‌ها باید به‌طور منظم و حداقل سالانه انجام شود.

ماموگرافی

ماموگرافی یکی از رایج‌ترین و مؤثرترین روش‌های غربالگری سرطان پستان است. در این روش از اشعه ایکس برای تصویربرداری از بافت پستان استفاده می‌شود. ماموگرافی می‌تواند توده‌های بسیار کوچک و غیرقابل لمس را شناسایی کرده و به تشخیص زودهنگام سرطان پستان کمک کند.

این روش به دلیل متراکم بودن بافت پستان در افراد جوان‌تر و زیر ۴۰ سال، کمتر مؤثر است، زیرا بافت‌های متراکم در ماموگرافی به صورت سفید مشاهده می‌شوند و تشخیص تومورهای پستان نیز که به رنگ سفید دیده می‌شوند، دشوار می‌گردد. بنابراین، غربالگری با ماموگرافی معمولاً از ۴۰ سالگی به بعد برای هر یک تا دو سال آغاز می‌شود و تا سن ۷۵ سالگی ادامه می‌یابد.

سونوگرافی سینه

سونوگرافی سینه یکی دیگر از روش‌های غربالگری است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تصویربرداری سیاه و سفید از بافت و ساختار سینه استفاده می‌کند. این فرآیند بدون درد بوده و برای بررسی توده‌ها و تشخیص تفاوت بین توده‌های جامد و کیست‌های مایع بسیار مؤثر است. سونوگرافی علاوه بر ماموگرافی، برای تشخیص سرطانی بودن توده، بررسی و ارزیابی شکل و اندازه و همچنین مکان دقیق توده، به کار می‌رود و در برخی موارد برای انجام بیوپسی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

استفاده از MRI

MRI یک روش پیشرفته دیگر برای غربالگری سرطان پستان است که از امواج رادیویی و مغناطیسی برای ایجاد تصاویر دقیق و واضح از داخل پستان استفاده می‌کند. این روش به‌ویژه برای خانم‌هایی که در معرض خطر بالای سرطان پستان قرار دارند، مفید است.

استفاده از MRI معمولاً برای افرادی که دارای عوامل خطرزا مانند جهش ژنی BRCA1 و BRCA2، سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پستان، یا برخی سندرم‌های ژنتیکی هستند، توصیه می‌شود. MRI می‌تواند تغییرات کوچکی را که ممکن است در دیگر روش‌های تصویربرداری دیده نشوند، به خوبی نمایش دهد و به همین دلیل برای غربالگری دقیق‌تر در افراد پرخطر استفاده می‌شود.

غربالگری سرطان پستان با استفاده از روش‌های مختلف مانند معاینه بالینی، ماموگرافی، سونوگرافی و MRI به تشخیص زودهنگام و افزایش شانس درمان موفق کمک می‌کند. انتخاب روش مناسب غربالگری باید بر اساس سن، شرایط فردی و میزان خطر ابتلا به سرطان پستان انجام شود. تشخیص زودهنگام این بیماری از طریق غربالگری منظم می‌تواند نقش بسیار مهمی در کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان پستان ایفا کند.

تشخیص قطعی سرطان پستان

تشخیص قطعی سرطان پستان به وسیله بیوپسی انجام می‌شود که نوعی نمونه‌برداری از ساختار و بافت پستان است. این روش به پزشکان اجازه می‌دهد تا نمونه‌های بافتی را بررسی کرده و به طور دقیق وجود یا عدم وجود سرطان را تشخیص دهند. بیوپسی به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که هر کدام در شرایط خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند:

انواع بیوپسی پستان

1. بیوپسی آسپیراسیون سوزن ریز (Fine-needle aspiration biopsy): در این روش، بیمار بر روی یک تخت دراز می‌کشد و پزشک با استفاده از یک دست توده را ثابت نگه می‌دارد. سپس با دست دیگر، یک سوزن بسیار نازک را به داخل توده هدایت می‌کند. این سوزن به یک سرنگ متصل است که می‌تواند نمونه‌ای از سلول‌ها یا مایعات را از داخل توده جمع‌آوری کند. این روش برای تشخیص توده‌های کوچک و مشکوک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2. بیوپسی هسته سوزنی (Core needle biopsy): در این روش، رادیولوژیست یا جراح از یک سوزن توخالی برای خارج کردن نمونه‌های بافتی از توده پستان استفاده می‌کند. این نمونه‌ها معمولاً با استفاده از گاید سونوگرافی جمع‌آوری می‌شوند و هر یک از نمونه‌ها به اندازه یک دانه برنج هستند. نمونه‌ها به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند تا برای تشخیص ویژگی‌های حاکی از وجود سرطان بررسی شوند.
3. بیوپسی استریوتاکتیک (Stereotactic biopsy): این نوع بیوپسی با استفاده از ماموگرافی برای مشخص کردن محل‌های مشکوک درون پستان انجام می‌شود. این روش به ویژه برای توده‌هایی که با دیگر روش‌های تصویربرداری به سختی دیده می‌شوند، مفید است.
4. بیوپسی سوزنی هسته‌ای با هدایت سونوگرافی (Ultrasound-guided core needle biopsy): در این روش، رادیولوژیست با استفاده از یک مبدل سونوگرافی، محل دقیق توده را در پستان مشخص می‌کند. سپس برش کوچکی ایجاد کرده و سوزن را وارد پستان می‌کند تا چندین نمونه از بافت گرفته شود و به آزمایشگاه فرستاده شود.
5. بیوپسی سوزنی هسته‌ای با هدایت ام آر آی (MRI-guided core needle biopsy): در این روش، دستگاه MRI تصاویری دقیق از محل توده ارائه می‌دهد. پس از آن، یک برش کوچک به طول ۶ میلی‌متر در پستان ایجاد می‌شود تا سوزن هسته‌ای وارد شود. نمونه‌های بافتی جمع‌آوری و برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می‌شوند.
6. بیوپسی جراحی: در این روش، جراح بخشی از توده پستان را برای بررسی برمی‌دارد و در برخی موارد، ممکن است کل پستان برداشته شود. این روش زمانی به کار می‌رود که سایر روش‌های بیوپسی نتوانند نتایج دقیقی ارائه دهند.

خطرات غربالگری سرطان پستان

غربالگری سرطان پستان، اگرچه ابزاری مهم برای تشخیص زودهنگام است، اما ممکن است با برخی خطرات و عوارض جانبی همراه باشد. یکی از این معایب، نتایج کاذب مثبت است. این حالت زمانی رخ می‌دهد که پزشک در ماموگرافی یا سایر تست‌ها چیزی را مشاهده می‌کند که به نظر می‌رسد سرطان است، اما در واقع چنین نیست. این نتایج می‌تواند منجر به انجام آزمایشات بیشتر و ایجاد نگرانی و اضطراب در بیمار شود. همچنین، آزمایشات بیشتر ممکن است هزینه‌بر و تهاجمی باشند و باعث عوارض جانبی غیرضروری شوند.

از دیگر خطرات احتمالی غربالگری سرطان پستان می‌توان به درد در طول انجام تست‌ها و قرار گرفتن در معرض اشعه در طول ماموگرافی اشاره کرد. هرچند که میزان اشعه در ماموگرافی کم است، اما با تکرار مکرر این تست، ممکن است خطراتی به همراه داشته باشد.

یکی دیگر از معایب ماموگرافی، نتایج منفی کاذب است. در این حالت، سرطان موجود در پستان تشخیص داده نمی‌شود و به همین دلیل ممکن است درمان سرطان با تأخیر انجام شود که می‌تواند خطرناک باشد.

بیوپسی به عنوان ابزار قطعی برای تشخیص سرطان پستان به کار می‌رود و انواع مختلفی دارد که بسته به نیاز و شرایط بیمار مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگرچه غربالگری سرطان پستان بسیار حائز اهمیت است، اما باید از معایب و خطرات احتمالی آن نیز آگاه بود. تشخیص صحیح و دقیق از طریق بیوپسی و آگاهی از خطرات غربالگری، می‌تواند به بهبود فرآیند درمان و کاهش نگرانی‌های بیماران کمک کند.

درمان سرطان پستان

درمان سرطان پستان به عوامل مختلفی مانند مرحله بیماری، نوع سرطان، وضعیت سلامتی عمومی بیمار و ترجیحات شخصی بستگی دارد. روش‌های درمانی سرطان پستان شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی، هورمون‌درمانی و درمان هدفمند است.

جراحی

• ماستکتومی: در این روش، کل پستان که دچار سرطان شده است برداشته می‌شود. ماستکتومی ممکن است به صورت ماستکتومی ساده (برداشتن کل پستان) یا ماستکتومی رادیکال (برداشتن پستان همراه با بافت‌های مجاور و غدد لنفاوی) انجام شود.
• لامپکتومی: در این روش، تنها تومور و مقدار کمی از بافت اطراف آن برداشته می‌شود. لامپکتومی معمولاً در مراحل اولیه سرطان پستان انجام می‌شود و پس از آن ممکن است پرتودرمانی توصیه شود.

پرتودرمانی

پرتودرمانی از اشعه‌های پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این روش معمولاً پس از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده در ناحیه پستان یا غدد لنفاوی انجام می‌شود. پرتودرمانی می‌تواند به کاهش خطر بازگشت سرطان کمک کند.

شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی شامل استفاده از داروهای ضد سرطان است که به صورت خوراکی یا تزریقی تجویز می‌شوند و به کل بدن اثر می‌گذارند. شیمی‌درمانی ممکن است قبل از جراحی (شیمی‌درمانی نئوادجوانت) برای کوچک کردن تومور، یا بعد از جراحی (شیمی‌درمانی ادجوانت) برای کاهش خطر بازگشت سرطان تجویز شود.

هورمون‌درمانی

برخی از انواع سرطان پستان وابسته به هورمون‌های استروژن و پروژسترون هستند. در این موارد، هورمون‌درمانی با استفاده از داروهایی که اثر این هورمون‌ها را مهار می‌کنند، انجام می‌شود. تاموکسیفن و آروماتازها از جمله داروهای مورد استفاده در هورمون‌درمانی هستند.

درمان هدفمند (Targeted Therapy)

در این روش، از داروهایی استفاده می‌شود که به طور خاص به پروتئین‌ها یا ژن‌های سرطانی هدف می‌زنند و سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند. این روش معمولاً برای افرادی که سرطان پستان با ویژگی‌های خاص مانند HER2 مثبت دارند، تجویز می‌شود.

سرطان پستان در مردان

هرچند سرطان پستان بیشتر به عنوان بیماری‌ای در زنان شناخته می‌شود، اما مردان نیز ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. سرطان پستان در مردان بسیار نادر است و کمتر از 1٪ از تمام موارد سرطان پستان را تشکیل می‌دهد.

علائم سرطان پستان در مردان:

علائم سرطان پستان در مردان مشابه علائم آن در زنان است. این علائم شامل وجود توده در پستان، تغییرات در پوست پستان، فرورفتگی یا تغییر شکل نوک پستان و ترشحات نوک پستان است. به دلیل نادر بودن این بیماری در مردان، ممکن است علائم نادیده گرفته شوند و تشخیص بیماری در مراحل پیشرفته‌تری انجام شود.

عوامل خطر در مردان:

• سابقه خانوادگی: داشتن سابقه خانوادگی سرطان پستان یا سایر سرطان‌ها می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پستان را در مردان افزایش دهد.
• جهش‌های ژنتیکی: جهش‌های ژنتیکی، به‌ویژه BRCA2، در مردان می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهد.
• سن: سرطان پستان در مردان بیشتر در سنین بالاتر (بالای 60 سال) دیده می‌شود.
• سطح بالای استروژن: شرایطی که باعث افزایش سطح استروژن در بدن مردان می‌شود، مانند سیروز کبدی یا سندرم کلاین‌فلتر، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهد.

تشخیص و درمان سرطان پستان در مردان:

تشخیص سرطان پستان در مردان معمولاً از طریق معاینه بالینی، ماموگرافی، سونوگرافی و بیوپسی انجام می‌شود. درمان سرطان پستان در مردان معمولاً شامل جراحی (ماستکتومی)، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی و هورمون‌درمانی است.