حاملگی خارج رحم

حاملگی خارج رحم (اکتوپیک) چیست؟

حاملگی خارج از رحم یا اکتوپیک زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارور شده به جای رحم، در مکانی دیگر از بدن شروع به رشد کند. این نوع حاملگی عمدتاً در لوله‌های فالوپ اتفاق می‌افتد که حدود ۹۵ درصد موارد را شامل می‌شود، در حالی که ۵ درصد باقی‌مانده در مناطقی مانند تخمدان‌ها، حفره صفاقی، سرویکس یا گردن رحم، یا محل برش سزارین قبلی روی می‌دهد که به آنها غیر لوله‌ای گفته می‌شود. انتقال تخمک بارور به داخل رحم میسر نیست و به همین دلیل، پایان دادن به حاملگی تنها راه‌حل برای مدیریت این وضعیت است. درصد کمی از زنان دچار حاملگی خارج رحم می‌شوند، اگرچه برخی از عوامل می‌تواند احتمال حاملگی خارج رحم را افزایش دهد؛ اما این مشکل ممکن است برای هر کسی به وجود بیاید و از آنجا که می‌تواند برای مادر بسیار خطرناک باشد، لازم است علائم آن سریع تشخیص داده شود و تحت درمان قرار گیرد.

بارداری هتروتوپیک چیست؟

بارداری هتروتوپیک بارداری است که متشکل از جنینی با لانه گزینی طبیعی در رحم همراه با جنینی با لانه گزینی خارج از رحم است که نیازمند تشخیص و درمان است.

دلایل بارداری خارج از رحم

علت اصلی بروز حاملگی خارج از رحمی بانوان همیشه مشخص نیست. برخی از دلایل زیر می توانند به این موضوع مرتبط باشند:

• سابقه بارداری خارج از رحم
• آناتومی غیرطبیعی لوله فالوپ به دلیل وجود سابقه بیماری‌های پزشکی، عفونت یا عمل جراحی
• ناباروری و استفاده از روش‌های کمک باروری
• برخی موارد به دلیل شکست روش‌های جلوگیری از بارداری
• استعمال دخانیات

علائم و نشانه‌های بارداری خارج رحمی

علائم و نشانه های بارداری خارج از رحم اغلب مبهم هستند و یا حتی وجود ندارند و اکثر زنان ممکن است به بارداری خارج از رحم شک نکنند. در صورت مراجعه زودتر بیماران و استفاده از روش های تشخیصی، امکان تشخیص زودهنگام قبل از پارگی فراهم می شود.

علائم و تظاهرات شایع بارداری خارج رحم عبارتند از:

• تاخیر در خون ریزی قاعدگی
• درد و خون ریزی یا لکه بینی واژینال
• در موارد پارگی لوله معمولاً درد شدید قسمت تحتانی شکم و لگن به صورت دردی تیز و خنجرمانند رخ می‌دهد
• امکان درد در گردن یا شانه به علت خون ریزی داخل شکم

در صورت پارگی بارداری خارج از رحم و خون ریزی داخل شکم طیف علائم از سرگیجه تا سنکوپ وابسته به شدت خون ریزی ممکن است ایجاد شود.

تشخیص بارداری خارج رحم

برای تشخیص بارداری خارج رحمی پزشک معالج، معاینه‌ ی واژینال و شکمی، سونوگرافی به همراه آزمایش خون را انجام می‌دهد که در ادامه مطلب به توضیح این روش‌ها می‌پردازیم:

تشخیص بارداری خارج رحم از طریق آزمایش خون

در زمان بروز چنین عارضه‌ای، مقادیر هورمون گنادوتروپین کوریونی انسانی (hCG) از طریق آزمایش خون سنجیده می‌شود. افزایش این بیومارکر در جریان خون دلالت بر وقوع حاملگی دارد؛ با این حال، اگر این افزایش میزان هورمون hCG به میزان مطلوب نرسد، احتمال بروز حاملگی خارج از رحم وجود دارد. آزمایش سطح hCG معمولاً طی یک دوره‌ی ۴۸ ساعته تکرار می‌گردد و در صورت عدم افزایش مناسب و یا کاهش میزان این هورمون، احتمال بارداری خارج از رحم (اکتوپیک) یا خطر سقط در حاملگی طبیعی(داخل رحم) مطرح است.

تشخیص حاملگی خارج رحم از طریق سونوگرافی

برای تشخیص بارداری خارج رحم، پزشک معالج، سونوگرافی رحم و تخمدان ها و لوله های فالوپ را درخواست می‌کند. با مشاهده‌ی جنین در لوله‌ی فالوپ بارداری خارج رحمی تشخیص داده می‌شود. در مواقعی، نظر به مرده‌زایی جنین یا اندازه‌ی بسیار کوچک آن، شناسایی آن توسط سونوگرافی میسر نمی‌شود؛ ولیکن علائمی همچون تشکیل لخته‌های خونی در لوله‌های فالوپ می‌تواند دلالت بر وقوع حاملگی اکتوپیک داشته باشد. همچنین علی‌رغم مثبت بودن تست بارداری، عدم مشاهده‌ی جنین در رحم هنگام سونوگرافی بیانگر بارداری خارج رحمی، مراحل اولیه‌ی بارداری و یا سقط جنین است.

تشخیص بارداری خارج از رحم از طریق لاپاراسکوپی

در روش لاپاراسکوپی از طریق مشاهده مستقیم لوله های فالوپ و لگن، در اکثر اوقات موارد مشکوک بارداری خارح از رحم تشخیص داده می شود و همچنین روند لاپاراسکوپی را می‌توان به آسانی به درمان جراحی قطعی تغییر داد.

درمان بارداری خارج از رحم

در صورت شک به بارداری خارج رحمی، بیمار به منظور تشخیص دقیق، در بیمارستان پذیرش و تحت مراقبت قرار می‌گیرد. کادر پزشکی برای انجام عمل جراحی احتمالی، آماده‌سازی‌های لازم را به عمل می‌آورد.

راهکار درمانی برای حاملگی خارج از رحم، بسته به تاریخچه‌ی بارداری فرد، مرحله‌ی بارداری، حجم و موقعیت حاملگی متفاوت است. اگر تشخیص به موقع صورت گیرد، علائم حیاتی بیمار ثابت باشد و حاملگی خارج از رحم فاقد پارگی و کوچک باشد، می‌توان از طریق تزریق داروهای خاص اقدام به درمان دارویی کرد.

در دیگر موارد، نیاز به مداخله‌ی جراحی است که می‌توان آن را از طریق روش‌های لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی (جراحی باز) انجام داد. بسته به شرایط، ممکن است نیاز به برداشتن لوله‌ی فالوپ نیز وجود داشته باشد.

روش لاپاراسکوپی به دلیل کاهش زمان بستری، بازگشت سریع‌تر بیمار به زندگی روزمره، کمتر بودن نیاز به مسکن‌ها و نیز کاهش احتمال بروز چسبندگی‌های لگنی در آینده، ترجیح داده می‌شود. البته، امکان انجام این جراحی به امکانات بیمارستان و مهارت تیم پزشکی بستگی دارد.

همچنین در صورت بارداری هتروتوپیک (یک حاملگی خارج رحمی در کنار یک حاملگی داخل رحمی)، جراحی بارداری خارج از رحم تنها روش درمانی است و امکان استفاده از درمان‌های دارویی با توجه به بارداری نرمال داخل رحمی نمی باشد.

اگر حاملگی خارج از رحم درمان نشود چه اتفاقی می افتد؟

عدم درمان بارداری خارج از رحم می‌تواند عواقب خطرناکی از جمله خونریزی شدید و مرگ داشته باشد. عضله رحم به گونه ای طراحی شده است که بتواند پس از لانه‌گزینی تخمک بارور در محل صحیح در رحم، با ادامه بارداری کشیده شود و رشد کند. ولیکن سایر اندام ها مانند لوله های فالوپ نمی‌توانند به طرز مشابه رشد کنند و در نهایت پاره می‌شوند. اگر حاملگی در دهانه رحم، محل سزارین قبلی یا حتی تخمدان اتفاق بیفتد، منجر به پارگی و خونریزی شدید می شود. بنابراین در صورت عدم درمان، حاملگی خارج از رحم می تواند منجر به خونریزی تهدید کننده زندگی شود.

خوشبختانه، امروزه، این اتفاق بسیار نادر است و سالانه تعداد کمی از افراد در اثر حاملگی خارج از رحم جان خود را از دست می دهند. در صورتی که افراد آگاهی بیشتری برای مراقبت های اولیه بارداری داشته باشند و دسترسی مادر به این مراقبت ها تسهیل شده باشد، می توان از تشخیص و درمان به موقع استفاده کرد و از عوارض بیماری و مرگ و میر مادران جلوگیری نماییم.