انجماد تخمک، اسپرم و جنین
انجماد تخمک، اسپرم و جنین چیست؟
انجماد تخمک، اسپرم و جنین، روش‌های نوینی در حوزه پزشکی باروری هستند که امکان حفظ قدرت باروری افراد را برای آینده فراهم می‌آورند. این فرآیندها به افرادی که به دلایل مختلفی نظیر درمان سرطان، بالا رفتن سن یا حتی ترجیحات شخصی، تمایل به تعویق انداختن بارداری دارند، کمک می‌کنند تا فرصت داشتن فرزندان بیولوژیکی را در آینده داشته باشند. از طریق این روش‌ها، تخمک‌ها، اسپرم‌ها و جنین ها، پس از جمع‌آوری، تحت فرآیندی دقیق به سرعت منجمد شده و در دمای بسیار پایین نگهداری می‌شوند تا برای استفاده در زمان مناسب، سالم و قابل استفاده باقی بمانند.
انجماد تخمک فرصتی منحصربه‌فرد برای زنانی است که بنا به دلایل شخصی یا پزشکی، تصمیم به تعویق انداختن بارداری گرفته‌اند. با توجه به اینکه قدرت باروری زنان پس از سن ۳۵ سالگی به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد، انجماد تخمک امکانی را فراهم می‌آورد تا تخمک‌های سالم در سنین جوانی جمع‌آوری و منجمد شوند. این روش اطمینان می‌دهد که زنان می‌توانند در آینده، حتی پس از کاهش طبیعی قدرت باروری، از تخمک‌هایی با کیفیت بالا برای بارداری استفاده کنند و شانس باروری خود را افزایش دهند.
انجماد اسپرم گزینه‌ای ارزشمند برای مردانی است که می‌خواهند قدرت باروری خود را برای آینده حفظ کنند. این روش برای مردانی که ممکن است درمان های پزشکی بر قدرت باروری آن‌ها تأثیر بگذارد، مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی، یا برای کسانی که به دلایل شغلی یا شخصی در معرض خطراتی هستند که می‌تواند بر سلامت اسپرم آن‌ها تأثیر بگذارد، توصیه می‌شود. انجماد اسپرم این امکان را به مردان می‌دهد که در زمان مناسب و با شرایط مناسب، پدر شوند.
انجماد جنین روشی است که در آن جنین‌های حاصل از فرآیند لقاح مصنوعی منجمد می‌شوند. انجماد جنین به زوج‌ها اجازه می‌دهد تا در صورت تمایل به بچه‌دار شدن در آینده، بتوانند از جنین‌های منجمد استفاده کنند.
انجماد تخمک
با افزایش سن و عبور از مرز ۳۵ سالگی، شانس باروری در زنان به طور قابل ملاحظه‌ای کم می‌شود، موضوعی که ممکن است باعث نگرانی آن‌ها شود. در این شرایط، فریز کردن تخمک‌ها به عنوان یک راهکار کمک باروری مطرح می‌گردد که می‌تواند بسیار مفید باشد. زمان ایده‌آل برای انجماد تخمک قبل از سن ۳۵ سالگی است، هرچند این کار در بازه سنی ۳۰ تا ۴۰ سالگی نیز امکان‌پذیر است. تخمک‌های فریز شده می‌توانند تا ده سال نگهداری شوند و تا سن ۵۵ سالگی برای باروری استفاده گردند. تعداد تخمک‌های منجمد می‌تواند از ۶ تا ۱۵ عدد متفاوت باشد. انجماد تخمک در هر دو مرحله نابالغ و بالغ قابل انجام است. تخمک‌های بالغ به راحتی فریز می‌شوند در حالی که انجماد تخمک‌های نابالغ نتایج رضایت‌بخش و مطلوبی نداشته‌اند و تولد نوزادان از این تخمک‌ها بسیار کم است.
چه کسانی به انجماد تخمک نیاز دارند؟
خانم‌هایی که ممکن است به انجماد تخمک نیاز داشته باشند عبارتند از:
- زنان مبتلا به سرطان یا کسانی که رادیوتراپی ناحیه لگن را تجربه کرده‌اند، چرا که این درمان‌ها می‌توانند بر باروری تأثیر بگذارند.
- افرادی که عمل جراحی داشته‌اند که ممکن است به تخمدان‌ها آسیب برساند.
- کسانی که خطر نارسایی زودرس تخمدان را به دلیل شرایطی مانند اختلالات کروموزومی (مانند سندرم ترنر) دارند یا افرادی که سابقه یائسگی زودرس در خانواده خود دارند.
- بیماران با شرایط خاص تخمدانی مانند اندومتریوما.
- افرادی که به دلایل شخصی یا اجتماعی تمایل به حفظ باروری دارند.
- افرادی که به بیماری کم خونی داسی شکل و لوپوس مبتلا هستند.
- افرادی که دارای فرزند می باشند و تمایل به اهدای تخمک دارند.
فرآیند انجماد تخمک و مراحل انجام آن
فرایند انجماد تخمک، که به عنوان روشی برای حفاظت از قدرت باروری زنان به کار می‌رود، شامل چندین مرحله کلیدی است. این روش اجازه می‌دهد تا تخمک‌های بالغ از تخمدان‌های زن برداشته شده، منجمد و سپس ذخیره شوند.
در آغاز، متخصص زنان و زایمان با بررسی ذخایر تخمدانی و وضعیت جسمانی فرد، اقدام به ارزیابی دقیق می‌کند. در این ارزیابی در روز سوم سیکل قاعدگی آزمایشات هورمونی از قبیل آزمایش های FSH، AMH و استرادیول و آزمایشات مربوط به بیماری های عفونی مانند HIV و هپاتیت باید انجام شود. انجام سونوگرافی جهت بررسی وضعیت تخمدان ها و فولیکول ها نیز توصیه می‌گردد.
پس از اتمام مراحل اولیه بررسی، فرایند انجماد تخمک به ترتیب زیر پیش می‌رود:
مرحله تحریک تخمدان
استفاده از داروهای محرک تخمک‌گذاری مانند داروهای حاوی FSH، HMG و داروهای آگونیست و آنتاگونیست هورمون آزادکننده گونادوتروپین برای تحریک تخمدان‌ها به منظور تولید و بلوغ تعداد بیشتری تخمک در یک چرخه قاعدگی است. طی این دوره، فرد نیازمند چندین مراجعه به پزشک متخصص برای انجام سونوگرافی واژینال به منظور بررسی تعداد و اندازه فولیکول‌ها و همچنین انجام آزمایش‌های هورمونی برای تعیین سطوح هورمون‌ها پس از مصرف داروهاست.
عمل تخمک گیری یا پانکچر
در این مرحله فولیکول‌های بالغ از تخمدان‌ها با استفاده از سونوگرافی واژینال و یک سوزن توخالی نازک برداشت می‌شوند. استفاده از آرام‌بخش یا بیهوشی سبک در این فرآیند به منظور کاهش احساس درد انجام می‌گیرد. میزان موفقیت فریز تخمک با تعداد تخمک‌های برداشت‌شده ارتباط مستقیم دارد.
مرحله انجماد تخمک
پس از عمل تخمک‌گیری، تخمک‌های دریافت‌شده در تانک نیتروژن مایع در دمای منفی ۱۹۶ درجه سانتی‌گراد نگهداری می‌شوند تا از فعالیت بیولوژیکی تخمک‌ها جلوگیری شود.
انجماد تخمک ها به دو صورت انجماد آهسته و انجماد شیشه سازی یا سریع انجام می گیرد.
در روش انجماد آهسته ابتدا از غلظت های کم ماده Cryoprotectants (موادی با غلظت بالا که از تشکیل بلور یخ در داخل سلولها جلوگیری می نمایند) استفاده می شود و سپس درجه حرارت به تدریج کاهش می یابد، در نتیجه متابولیسم سلول های تخمک کم شده و بعد از آن از غلظت بیشتری از ماده مربوطه استفاده می گردد.
در روش انجماد شیشه سازی یا سریع، از غلظت بالای Cryoprotectants استفاده می شود و فرآیند انجماد به سرعت انجام می گیرد در نتیجه از تشکیل بلورهای یخ در داخل سلولها جلوگیری می شود.
استفاده از تخمک‌های فریز شده جهت بارداری
زمانی که شخص تصمیم به استفاده از تخمک‌های منجمد خود برای بارداری می‌گیرد، فرایند باروری آغاز می‌شود. این تخمک‌های منجمد در ابتدا در یک محلول گرم قرار داده می‌شوند و پس از آن، کیفیت زنده‌ماندن آن‌ها ارزیابی می‌گردد. تخمک‌هایی که پس از ذوب شدن زنده مانده‌اند، توسط فرایند تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) بارور می‌شوند، که در آن یک اسپرم به طور مستقیم وارد تخمک می‌شود. تخمک‌های بارورشده در ادامه در محیط کشت به رشد خود ادامه داده تا زمانی که رویان حاصل‌شده آماده انتقال به داخل رحم باشد. معمولاً بین ۳ تا ۵ روز پس از بارورسازی، جنین بارور شده برای شروع بارداری به رحم منتقل می‌شود.
عوارض فریز تخمک
فریز کردن تخمک، هرچند یک فرصت ارزشمند برای حفظ باروری به شمار می‌رود، اما مانند هر روش پزشکی دیگری ممکن است با خطرات و عوارض خاص خود همراه باشد. از جمله مهم‌ترین عوارض می‌توان به واکنش‌های ناشی از داروهای تحریک‌کننده تخمک‌گذاری، مانند سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) اشاره کرد که می‌تواند منجر به تورم و درد تخمدان‌ها شود. همچنین، روش برداشت تخمک ممکن است با درد، خونریزی یا عفونت همراه باشد. علاوه بر این، هنگام ذوب کردن تخمک‌های منجمد، همه تخمک‌ها ممکن است زنده نمانند، که این مسئله می‌تواند بر روند بارورسازی تأثیر بگذارد. مهم است که پیش از تصمیم‌گیری برای انجام فریز تخمک، در مورد تمام جوانب مثبت و منفی و احتمالات پیش‌رو با یک متخصص باروری مشورت شود تا تصمیمی آگاهانه اتخاذ گردد.
خطرات ناشی از فریز کردن تخمک:
- سندرم هایپراستیمولاسیون تخمدان (بزرگ شدن تخمدان ها و تجمع مایعات در لگن و شکم، درد شکم، استفراغ، تنگی نفس و افزایش وزن)
- عفونت و خونریزی ناشی از انجام روش بازیابی تخمک
- عوارض ناشی از داروهای بیهوشی
در صورت داشتن علائم زیر،حتما با پزشک خود تماس بگیرید:
- تب بالای ۳۸.۵ درجه سانتی گراد
- افزایش وزن بیشتر از ۰.۹ کیلوگرم در ۲۴ ساعت
- داشتن خون ریزی شدید به صورتی که در یک ساعت مجبور به تعویض بیش از دو پد بهداشتی شوید.
- اختلال در ادرار کردن
پس از اقدام به انجماد تخمک، زنان ممکن است با چالش‌های روحی و عاطفی مواجه شوند که این امر طبیعی است. احساسات متفاوتی نظیر اضطراب، استرس و نگرانی در مورد نتایج آینده می‌تواند بر آن‌ها تأثیر بگذارد. تجربه‌ی این احساسات نشان‌دهنده‌ی پیچیدگی‌های عاطفی مرتبط با تصمیم برای حفظ باروری است. در این دوران، حمایت عاطفی و روانشناختی از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند به فرد کمک کند تا با این دوره بهتر کنار بیاید. به همین دلیل، توصیه می‌شود که زنان پیش و پس از فرآیند انجماد تخمک، از مشاوره‌های روانشناسی بهره‌مند شوند تا بتوانند به شیوه‌ای سالم‌تر با این مسائل دست و پنجه نرم کنند و از پشتیبانی عاطفی مورد نیاز خود اطمینان حاصل نمایند.
تا چه مدت می‌توان تخمک‌ها را ذخیره کرد؟
نگهداری تخمک ها برای دوره‌های زمانی طولانی ظاهراً بدون تاثیر منفی است. براساس شواهد علمی، در مورد تخمک‌هایی که به مدت ۱۰ سال منجمد بودند، کاهش کیفیت بارداری دیده نشده است. با این حال، لازم است در نظر داشت که افزایش سن مادر در زمان بارداری ممکن است خطر بروز عوارضی مانند فشار خون بالا، دیابت بارداری و احتمال نیاز به عمل سزارین را افزایش دهد.
شانس بارداری موفق با استفاده از تخمک فریزشده چقدر می باشد؟
میزان موفقیت استفاده از تخمک‌های منجمد و شانس بارداری از این روش در محدوده ۳۰ تا ۶۰ درصد قرار دارد. هر چه میزان تخمک های گرفته شده در عمل پانکچر بیشتر باشد، میزان موفقیت فریز تخمک نیز بیشتر است. علاوه بر این، سن در زمان فریز کردن تخمک‌ها عامل مهمی در تعیین میزان موفقیت این فرآیند است؛ هرچه تخمک‌ها در سنین پایین‌تری فریز شوند، احتمال موفقیت بیشتری وجود دارد.
تفاوت نوزادان حاصل از تخمک‌های تازه فریزشده با تخمک‌های قدیمی‌تر
بر اساس داده‌های موجود، هیچ تفاوت معناداری بین نوزادان حاصل از تخمک‌های تازه منجمد شده و آنهایی که از تخمک‌هایی که مدت‌ها منجمد بوده‌اند، مشاهده نشده است، به خصوص در زمینه میزان ناهنجاری‌های مادرزادی. با این حال، برای ارزیابی کامل تاثیرات بلندمدت، نیازمند دسترسی به داده‌های طولانی‌‌مدت‌تری هستیم.
انجماد اسپرم
انجماد اسپرم موثرترین روش برای حفظ اسپرم برای مدت طولانی است. این روش، زمان را برای سلول‌های اسپرم متوقف کرده و نقش کلیدی در حفاظت از قدرت باروری ایفا می‌کند.
کاربردهای ذخیره اسپرم در درمان ناباروری
استفاده از اسپرم ذخیره‌شده در درمان ناباروری کاربردهای متعددی دارد:
- برای افرادی که قادر به جمع‌آوری مایع منی در زمان‌های خاص نیستند
- برای کسانی که نمی‌توانند مقدار کافی اسپرم برای استفاده در فرآیندهای کمک باروری در یک دوره خاص تولید کنند
- برداشت اسپرم از بافت بیضه از طریق روش‌های جراحی در موارد آزواسپرمی
- انتخاب زمان مناسب برای باروری
- فرد تحت درمان یک بیماری خاص قرار دارد و روند درمان می تواند بر روی توانایی باروری او تاثیر بگذارد
- مردانی که می خواهند وازکتومی (روش دائمی پیشگيری از بارداری) انجام دهند و ممکن است درآینده تصمیم داشته باشند که پدر شوند.
اسپرم‌های منجمد می‌توانند برای سال‌ها زنده بمانند و در فرآیندهای کمک باروری مورد استفاده قرار گیرند.
روش ذخیره اسپرم
ذخیره اسپرم، فرآیندی است که در آن نمونه‌های اسپرم از طریق عملیات انجماد در دمای بسیار پایین نگهداری می‌شوند. این کار معمولاً با استفاده از مایع نیتروژن در دمای منفی ۱۹۶ درجه سانتی‌گراد انجام می‌پذیرد. قبل از فرآیند انجماد، نمونه‌های اسپرم با محلول‌های محافظتی ترکیب می‌شوند تا از آسیب‌های احتمالی ناشی از فرآیند انجماد و ذوب جلوگیری شود.
تا چه‌مدت می‌توان اسپرم‌ها را ذخیره کرد؟
اسپرم منجمد شده می‌تواند برای مدت‌های طولانی، حتی دهه‌ها، بدون کاهش قابل توجهی در کیفیت یا قابلیت باروری زنده بماند. مطالعات نشان داده‌اند که اسپرم‌هایی که برای مدت زمان طولانی منجمد شده‌اند، همچنان قابل استفاده برای لقاح مصنوعی هستند و می‌توانند به بارداری‌های موفق منجر شوند. این قابلیت ذخیره‌سازی طولانی‌مدت، انجماد اسپرم را به گزینه‌ای ایده‌آل برای حفظ باروری در برابر شرایطی که ممکن است بر توانایی تولید مثل تاثیر بگذارد، تبدیل می‌کند.
انجماد جنین
فریز جنین یکی از روش های کمک باروری می باشد که شامل مراحل فریز جنین و نگهداری از جنین می باشد و به کمک روش ای وی اف (IVF) یا میکرواینجکشن (ICSI) انجام می گیرد تا امکان بارداری را در آینده فراهم نماید. برای نگهداری طولانی مدت جنین‌ها، آن‌ها را تحت شرایط خاصی منجمد می‌کنند. گاه در فرآیند لقاح مصنوعی ممکن است تعدادی جنین مازاد بر جنینهایی که در همان سیکل درمانی به خانم انتقال داده شده است، وجود داشته باشند که می توان آن‌ها را جهت استفاده در آینده منجمد کرد.
موارد کاربرد فریز جنین در درمان ناباروری:
- کاهش ذخیره تخمدان ( کاهش میزان هورمون AMH)
- تمایل به باروری در آینده
- در افراد مبتلا به سرطان، زیرا احتمال باروری با داروها و درمان‌های ضد سرطان کاهش می‌یابد.
- پیشگیری از چندقلوزایی
- مقابله با ریسک وقوع سندرم تحریک بیش از حد تخمدانی (OHSS)
- عدم نیاز به انجام مجدد تحریک تخمک‌گذاری در اشخاصی که تجربه ناموفقی در انتقال جنین داشته‌اند.
- جهت اهدای جنین‌های فریز شده
انتقال جنین:
انتقال جنین در صورتی که زوجین تمایل به حاملگی داشته باشند، برای خانم های زیر ۴۰ سال، به تعداد ۱ تا ۲ جنین و برای خانم های بالای ۴۰ سال باشد حداکثر تا ۳ جنین، انجام می گیرد. انتقال جنین‌های یخ‌زدایی شده به کمک ابزاری به نام کاتتر (لوله ای نازک) با استفاده از سونوگرافی به رحم مادر انجام می گیرد. فرآیند انتقال جنین، بدون درد بوده و به آرام بخش نیازی ندارد. پس از انتقال جنین، خانم می‌تواند مرکز درمانی را ترک نماید و پس از ۳۶ ساعت فعالیت‌های روزانه خود را مجدداً آغاز نماید.
مراقبت‌های پس از انتقال جنین فریز شده:
پس از انتقال جنین فریزشده به داخل رحم لازم است که مادر مراقبت‌هایی انجام دهد تا جنین آسیب نبیند از جمله این اقدامات و مراقبت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد
- دراز کشیدن به مدت حداقل ده دقیقه پس از انتقال جنین
- رژیم غذایی سرشار از پروتئین و محدود کردن مصرف قند و کربوهیدرات
- جلوگیری از حمام گرم و ورزش سنگین به علت افزایش احتمال سقط جنین و نقایص لوله عصبی جنین
- مصرف صحیح داروهای تجویز شده توسط پزشک
- استراحت کافی و جلوگیری از خستگی بیش از حد
مزایای فریز جنین:
- افزایش شانس بارداری: استفاده از روش فریز جنین، شانس حاملگی را در افرادی که روش های کمک باروری آن ها از جمله IVF یا ICSI ناموفق بوده و یا امکان تحریک تخمک گذاری در آن ها وجود ندارد، افزایش می دهد.
- هزینه کمتر: با انجام فریز جنین پس از انجام روش های کمک باروری از جمله IVF، سیکل های بعدی انتقال جنین بسیار کم‌هزینه‌تر خواهد بود زیرا مرحله تخمک‌گیری و لقاح آزمایشگاهی وجود ندارد و همچنین نیاز به بررسی های کمتری است.
- سهولت در انتقال جنین فریز شده: از آنجا که انتقال جنین فریز شده نیاز به جراحی یا بیهوشی ندارد، انتقال جنین راحت‌تر خواهد بود.
دیدگاهتان را بنویسید