مراقبت‌های بعد از زایمان
مراقبت‌های پس از زایمان چیست و چرا لازم است؟
مراقبت‌های پس از زایمان، مانند مراقبت‌های دوران بارداری، از اهمیت بالایی برخوردار است و نقشی کلیدی در تسریع روند بهبودی مادر و پیشگیری از بروز عوارض احتمالی پس از زایمان دارند. اگرچه مراقبت‌های بعد از زایمان طبیعی به اندازه زایمان سزارین نیست اما در هردوحالت نباید از آن غافل شد و باید با دقت انجام شوند تا از بروز هرگونه مشکل جسمانی یا روحی‌روانی در دوران نقاهت جلوگیری شود.
اکنون که ۹ ماه انتظار به پایان رسیده و نوزاد جدیدی به خانواده شما پیوسته است، اهمیت مراقبت‌های پس از زایمان بیش از پیش آشکار می‌گردد، زیرا بدن مادر نیازمند بازیابی و تقویت مجدد پس از فرآیند زایمان است. برخی از این مراقبت‌ها شامل توجه به تغذیه مناسب، استراحت کافی، مراقبت از ناحیه زخم سزارین یا ترمیم ناحیه پرینه در صورت زایمان طبیعی و مراقبت‌های ویژه‌ی بهداشتی است. همچنین، پیگیری وضعیت سلامت روانی مادر و حمایت‌های احساسی از وی در این دوران حائز اهمیت است. در ادامه این مقاله، به بررسی تغییرات بدن مادر پس از زایمان و نیازمندی‌های ويژه مادر و شرح کامل مراقبت‌ها و اقدامات لازم برای حفظ سلامت جامع مادر در دوران پس از زایمان خواهیم پرداخت، تا با رعایت این نکات اطمینان حاصل شود که که مادر به بهترین شکل ممکن از این دوران عبور کند.
تغییرات بدن مادر پس از زایمان
دوران پس از زایمان با تحولات متعددی در بدن مادر همراه است که شناخت و رسیدگی به آنها از اهمیت بالایی برخوردار است.
درد و سفتی پستان‌ها
پس از زایمان، به دلیل شروع تولید شیر برای نوزاد، سینه‌های مادر متورم و سفت می‌شوند که این تغییرات ممکن است موجب درد و ناراحتی شوند. برای کاهش این درد، شیردهی مرتب و مناسب به نوزاد توصیه می‌شود.
التهاب واژن
پس از زایمان، ممکن است واژن دچار التهاب شود. برای کمک به کاهش این التهاب، می‌توانید از کمپرس‌های سرد، لباس زیر نخی و پدهای بهداشتی طبیعی استفاده کنید. همچنین، توصیه می‌شود به جای نشستن، به طرفین دراز بکشید.
کاهش وزن پس از زایمان
در هفته‌های اول پس از زایمان، انتظار می‌رود که وزن مادر به طور قابل توجهی کاهش یابد. در هفته‌ی نخست پس از زایمان، وزنتان به یکباره کاهش پیدا می‌کند و در ماه اول حدود ۵ تا ۷ کیلوگرم از وزنتان کم می‌شود.
خونریزی پس از زایمان
خونریزی پس از زایمان امری طبیعی است و ممکن است تا ۴۰ روز اول ادامه داشته باشد. میزان این خونریزی بسته به وضعیت جسمانی هر فرد متفاوت است و می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. در صورتی که میزان خونریزی از حد معمول (بیشتر از خونریزی دوران قاعدگی) بیشتر باشد، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
انواع مراقبت‌های پس از زایمان
در دوران پس از زایمان، توجه به چندین نوع مراقبت حائز اهمیت است:
مراقبت‌های تغذیه‌ای بعد از زایمان
مصرف قرص آهن
در دوران پس از زایمان حتما از قرص آهن روزانه یک عدد تا ۳ الی ۴ ماه استفاده کنید. البته افرادی که دارای کم خونی هستند نیاز به میزان بیشتری از این قرص دارند که با پزشک خود حتماً در این مورد مشورت کنند.
مصرف کلسیم در مادران شیرده
اگر شیردهی طبیعی دارید و دوست دارید به نوزاد خود شیر دهید روزانه یک عدد قرص کلسیم استفاده کنید.
رژیم غذایی غنی از فیبر
بیشتر مادران در روزهای اول پس از زایمان دچار یبوست می شوند. در این دوران از رژیم غذایی مناسب که حاوی مواد غنی از فیبر (مانند سبزیجات، نان سبوس دار) هستند، استفاده کنید. انجیر خشک، برگۀ زردآلو یا هلو مصرف کنید. میوه‌هایی مثل انواع توت‌ها و پرتقال را در میان‌وعده‌های خود قرار دهید. لبنیات کم‌چرب مصرف کنید. مایعات زیاد و آب میوۀ خانگی بنوشید.به سالاد و غذاها، روغن زیتون اضافه کنید.
مراقبت‌های بهداشتی پس از زایمان
- بهتر است در روزهای اول بعد از زایمان از توالت فرنگی استفاده شود.
- برای شستشوی ناحیه تناسلی خود از مایع شستشوی ملایم مانند شامپو بچه به همراه آب ولرم استفاده کنید. نحوه شستشو از واژن به مقعد باشد تا آلودگی از مقعد به واژن منتقل نشود و بعد از شستشو ناحیه تناسلی را خشک کنید.
- از آنجایی که نوزاد از شیر مادر تغذیه می کند، مادر باید نوک پستان را تمیز نگه دارد. شما کافی است نوک پستان خود را یک بار در روز شست و شو دهید و اجازه دهید تا در معرض هوا خشک شود. در صورتی که این ناحیه زخم شود، شما تنها کافی است یک قطره از شیر خود را روی نوک و هاله پستان بریزید و بگذارید خشک شود.
استراحت کافی مادر
به دلیل نیاز ۲۴ ساعته نوزاد برای مراقبت، مادر بسیار خسته می شود. بنابراین به خصوص در ماه های اول از هر فرصتی برای خوابیدن و استراحت استفاده کنید. بنابراین زمانی که نوزاد خواب است تمام کارهای منزل را انجام ندهید، بلکه شما نیز از این فرصت برای استراحت استفاده کنید.
تسکین دردهای زایمان
درد ناحیه پرینه
در دوران پس از زایمان، احساس درد در ناحیه پرینه تا حدودی امری معمول است. با این حال، اگر این درد بسیار شدید باشد، نشان دهنده مشکلی غیر عادی است و ضروری است که با پزشک خود مشورت کنید.
درد در ناحیه لگن
همچنین، رحم طی ۶ هفته پس از زایمان به حالت اولیه خود بازمی‌گردد. در این دوره، ممکن است در ناحیه لگن دردهای عضلانی را تجربه کنید. برای کاهش این گونه انقباضات و دردها، توصیه می‌شود که مصرف مایعات فراوان داشته باشید و به طور منظم مثانه خود را خالی کنید تا به تسریع فرایند بهبودی کمک شود.
مراقبت‌های روحی روانی
پس از زایمان، مراقبت‌های روحی و روانی برای مادران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این دوران ممکن است با تغییرات عاطفی و هورمونی گسترده همراه باشد که می‌تواند بر حالت روحی مادر تأثیر بگذارد. احساساتی نظیر افسردگی پس از زایمان، اضطراب، و نوسانات خلقی ممکن است در این دوران رخ دهند. این احساسات، به ویژه در هفته‌های اول پس از زایمان، کاملاً طبیعی هستند، اما اگر این حالات شدید باشند یا طولانی‌مدت شوند، لازم است که به مشاوره با پزشک بپردازند.
برای حمایت از سلامت روحی و روانی پس از زایمان، توصیه می‌شود که مادران از حمایت عاطفی خانواده و دوستان بهره‌مند شوند. همچنین، استفاده از شبکه‌های حمایتی مانند گروه‌های حمایتی مادران، مشاوره‌های روان‌شناختی، و در صورت نیاز، داروهای تجویز شده توسط پزشک می‌تواند مفید باشد. مراقبت از خود، مانند تأمین استراحت کافی، تغذیه سالم، و انجام فعالیت‌های آرام‌بخش مانند یوگا یا مدیتیشن، نیز می‌تواند به بهبود حال روحی و روانی کمک کند. در نهایت، مهم است که مادران بدانند که طلب کمک و پذیرفتن حمایت در این دوران نه تنها نشانه قدرت است، بلکه گامی مهم در راستای حفظ سلامتی خود و خانواده‌شان به شمار می‌رود.
تحرک کافی پس از زایمان
پس از زایمان که کمی اوضاع جسمی تان بهتر شد سعی کنید پیاده روی روزانه داشته باشید. تحرک و ورزش باعث می شود که اندام شما به حالت اولیه بازگردد. هم چنین انجام فعالیت های فیزیکی می تواند برای جلوگیری از یبوست هم بسیار مفید باشد. لازم به ذکر است که پس از زایمان باید از انجام برخی فعالیت های سنگین نظیر بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
رابطه جنسی پس از زایمان
بعد از زایمان طبیعی یا سزارین تا ۸-۶ هفته رابطه جنسی نداشته باشید. قبل از اقدام به نزدیکی حتما توسط پزشک خود ویزیت شوید.
مراقبت از بخیه زایمان طبیعی
اگر خانمی پس از زایمان بخیه داشته باشد تا ۲۴ ساعت از کمپرس یخ در ناحیه بخیه استفاده شود این کار هم باعث تسکین درد می شود و هم به کاهش خونریزی کمک می کند. افرادی که بخیه دارند باید محل بخیه را تمیز و خشک نگه دارند. نحوه نشستن مادر به گونه ای باید باشد تا به بخیه ها فشاری وارد نشود و وضعیت خوابیده به پهلو باشد.
مراقبت های اختصاصی بعد از سزارین
- پس از مرخص شدن از بیمارستان می توانید حمام کنید.
- هر روز حمام بروید و محل زخم را با آب و شامپو بچه شست و شو دهید.
- پس از حمام کردن از باد سشوار جهت خشک کردن زخم استفاده کنید.
- حتما از شکم بند استفاده کنید و بالای زخم شکم بند را ببندید.
- روی زخمتان را نبدندید تا زخم هوا بخورد.
- کش لباستان را روی زخم قرار ندهید.
- روزهای اول جراحی غذاهای نرم و آبکی مصرف کنید.
- مایعات زیاد استفاده کنید.
- غذاهای نفاخ در روزهای اول بعد جراحی مصرف نکنید.
- از غذاهای سرشار از پروتیین و ویتامین برای ترمیم زودتر زخم استفاده کنید.
- از خم و راست شدن بیش از حد پرهیز کنید.
- تا ۶ هفته کارهای سنگین انجام ندهید.
- تا ۶ تا ۸ هفته نزدیکی نداشته باشید.
- سعی کنید هر روز کمی راه بروید تا از بروز یبوست و لخته جلوگیری شود.
- ۸ تا ۱۰ روز بعد سزارین جهت ویزیت و کشیدن بخیه ها به پزشک مراجعه کنید.
- داروهای تجویز شده توسط پزشک را مصرف کنید.
موارد نیازمند تماس با پزشک پس از زایمان
اولین مراقبت پزشکی در هفته اول پس از زایمان انجام می‌شود. همچنین اولین مراقبت مربوط به نوزاد بعد از ترخیص، بین روزهای سوم تا پنجم بعد از زایمان انجام می‌شود. در صورت داشتن هر کدام از موارد زیر پس از زایمان، لازم است فوراً با پزشکتان تماس بگیرید یا به بیمارستان مراجعه کنید:
- تب، حتی تب خفیف
- کاهش نیافتن خونریزی بعد از هفتۀ اول پس از زایمان
- درد شدید یا رو به افزایش در ناحیۀ واژن و پرینه
- درد یا حساسیت در یک قسمت از سینه
- درد در قفسۀ سینه یا سرفۀ همراه با خون
- احساس تنگی نفس
- درد یا سوزش هنگام دفع ادرار
- ترشحات بدبو از واژن
- ترشحات از محل بخیه سزارین
- درد شدید یا مداوم در پا
- حساسیت به لمس پا
- احساس گرما در هر ناحیه از پا
- سردرد شدید و مداوم
- استفراغ شدید یا مداوم
- مشکلات بینایی مثل دوبینی، تاری و کاهش دید یا وجود نقاط چشمک‌زن یا نورانی در محدودۀ دید
- نشانه‌های شوک مثل سرگیجه، ضعف، ضربان قلب بالا یا تپش قلب، تنفس سریع یا کوتاه، رنگ‌پریدگی و احساس بی‌قراری یا سردرگمی
- داشتن احساس اندوه و ناامیدی شدید
دیدگاهتان را بنویسید